ბოლო პერიოდში, მომხმარებელთა მხრიდან გახშირდა შეკითხვები საგარეო ვალის გადახდის სტატისტიკასთან დაკავშირებით. შესაბამისად, ვაქვეყნებთ დამატებით მეთოდოლოგიურ განმარტებას, რაც დაეხმარება ამ საკითხით დაინტერსებულ პირებს. 

საქართველოს ეროვნული ბანკი, "საგარეო ვალის გადახდის გრაფიკი"-ის სტატისტიკურ ცხრილს ერთიანი საერთაშორისო მეთოდოლოგიის მიხედვით ამზადებს, რომელსაც ყველა ქვეყანა ეყრდნობა. მეთოდოლოგიის შესაბამისად, საგარეო ვალის გადახდის გრაფიკში ასახულია ყველა ვალდებულება, მათ შორის ისეთიც, რომლის გადახდის ვალდებულება პრაქტიკულად არასდროს დადგება.  

გადახდის გრაფიკის პირველი ხუთი სვეტი შეესაბამება იმ ვალდებულებებს, რომელიც უნდა დაიფაროს არაუმეტეს ერთი წლის ვადაში. აქედან პირველი სვეტი - "დაუყოვნებლივ გადასახდელი", განეკუთვნება იმ ვალდებულებებს, რომლის გადახდის ვალდებულება უკვე დამდგარია (ვადაგადაცილებული ვალდებულებები) ან მისი გადახდა შეიძლება მოთხოვნილ იქნეს დროის ნებისმიერ დროს (მიმდინარე დეპოზიტები და საკორესპონდენტო ანგარიშები). საყურადღებოა, რომ მიუხედავად აქ მითითებული საკმაოდ დიდი მოცულობის თანხებისა (დაახლოებით 1.6 მილიარდი აშშ დოლარი 2016 წლის 31 მარტის მდგომარეობით), მათი უმრავლესობის გადახდა პრაქტიკულად არ ხდება. უფრო მეტიც, იმ დეპოზიტების მთლიანად გადახდა, რომელიც ამ თანხის ძირითადი ნაწილია, არასდროს არ ხდება, ვინაიდან  დეპოზიტების ნაწილი იფარება და მათ ნაცვლად ახალი დეპოზიტები მოიზიდება. ანუ, რეალურად, დეპოზიტების მოცულობა მუდმივად იზრდება.¹

კომპანიათაშორისი სესხების შემთხვევაში კი ხშირია ვალის გადახდის ნაცვლად მისი სააქციო კაპიტალში გადატანის შემთხვევები. მაგალითისათვის, 2016 წლის პირველ კვარტალში ადგილი ჰქონდა ამ ტიპის მსხვილ ოპერაციას - კომპანიათშორისი სესხიდან კაპიტალში გადაიტანეს 700 მილიონ აშშ დოლარამდე. ეს თანხა წლების განმავლობაში გრაფაში მითითებული იყო როგორც დაუყოვნებლივ გადასახდელი, მაგრამ გადახდის ნაცვლად ინვესტორმა იგი სააქციო კაპიტალში გადაიტანა. ქვემოთ მოყვანილ ცხრილში ნაჩვენებია ერთ წელზე ნაკლებ დროში გადასახდელი თანხები მთლიანი ეკონომიკისათვის სხვადასხვა პერიოდში გამოქვეყნებული "საგარეო  ვალის გადახდის გრაფიკის" ცხრილების მიხედვით.

	31 დეკ-12	31 დეკ-13	21 დეკ-14	31 დეკ -15	31 მარტ-16
საგარეო ვალის მომსახურება, სულ	4 751.1	4 777.7	4 661.4	4 780.3	4 223.0

 

                                                                                                                                      (მლნ აშშ დოლარი)

	2012	2013	2014	2015	2016
საგარეო ვალის ნაშთი პერიოდის ბოლოს	12 035.7	13 290.1	13 741.8	15 036.7	14 607.8

 * 2016 წლის პირველ კვარტალში საგარეო ვალის შემცირება გამოწვეულია ინვესტორის მიერ ვალის სააქციო კაპიტალში გადატანით.


ქვეყანაში სავალუტო სახსრების შემოდინების და გადინების ანალიზისას უმჯობესია ვიხელმძღვანელოთ არა "საგარეო ვალის გადახდის გრაფიკით" (რომელიც საორიენტაციოა), არამედ საგადასახდელო ბალანსით, რომელშიც მოცემულია შემომავალი და გამავალი ნაკადები სხვადასხვა ეკონომიკური აქტივობის მიხედვით დროის გარკვეული პერიოდებისათვის.

საქართველოს ეროვნული ბანკი, საგარეო სექტორის სტატისტიკას აწარმოებს საერთაშორისო სავალუტო ფონდისა და მსოფლიო ბანკის მეთოდოლოგიური სახელმძღვანელოს როგორც მეხუთე, ასევე, მეექვსე რედაქციის მიხედვით. სტატისტიკური ცხრილები განთავსებულია ეროვნული ბანკის ვებგვერდზე სტატისტიკის რუბრიკაში, სადაც ასევე მოცემულია მოკლე მეთოდოლოგიური განმარტებები.

_____________________________________________
1 ამის მაგალითია საერთაშორისო სავალუტო ფონდის განაწილებული ნასესხობის უფლებები, რომლის მოცულობა 144 მილიონი SDR, ანუ დაახლოებით 200 მილიონი აშშ დოლარია. განაწილებული ნსუ (SDR) არის სავალუტო ფონდის მიერ შექმნილი საერთაშორისო სარეზერვო აქტივი, რომელიც ნაწილდება სავალუტო ფონდის წევრ ქვეყნებზე მათი კვოტის პროპორციულად. განაწილებული ნსუ ისეთი ვალდებულებაა, რომელსაც არ აქვს დაფარვის ვადა და პრაქტიკულად, მისი გადახდის ვადა არ დადგება, სანამ ქვეყანა იქნება საერთაშორისო სავალუტო ფონდის წევრი. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ზემოხსენებული განაწილებული ნსუ-ს მოცულობა, ასევე, ასახულია ეროვნული ბანკის აქტივის მხარეს და შესაბამისად, სებ-ის წმინდა ვალდებულება ნულის ტოლია. 2009 წლიდან საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა შეცვალა მეთოდოლოგიური მიდგომა ნსუ-ს მიმართ, რის გამოც ამ პერიოდიდან განაწილებული ნსუ აღირიცხება საგარეო ვალის სტატისტიკაში.