მონეტარული პოლიტიკის გადაცემის მექანიზმები

     

    მონეტარული პოლიტიკის ცვლილება ერთობლივ მოთხოვნაზე სხვადასხვა არხით ზემოქმედებს. 

    საქართველოში მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის გადაცემა ეკონომიკაზე ხდება შემდეგი არხებით:  

     

    • საპროცენტო განაკვეთების არხი
    • გაცვლითი კურსის არხი
    • საკრედიტო არხი 
    • მოლოდინების არხი

     

    საპროცენტო განაკვეთების არხი

     

    ეროვნული ბანკის მიერ საპროცენტო განაკვეთის ზრდა პირდაპირ აისახება საბანკო სექტორის მოკლევადიან საპროცენტო განაკვეთებზე. თავის მხრივ, მოკლევადიანი განაკვეთების ცვლილება გრძელვადიან საპროცენტო განაკვეთებს გადაეცემა და საბოლოო ჯამში, საბანკო სესხების საპროცენტო განაკვეთებზე აისახება. მაღალი საპროცენტო განაკვეთების პირობებში სესხებზე მოთხოვნა იკლებს, რის შედეგადაც ფირმების ინვესტიციები და სამომხმარებლო დანახარჯები მცირდება. სხვა თანაბარ პირობებში, აღნიშნული პროცესი ერთობლივი მოთხოვნის შებოჭვას და შედეგად ფასების დონის შემცირებას უწყობს ხელს. აღსანიშნავია, რომ ეკონომიკის მაღალი დოლარიზაციის შედეგად, აღნიშნული არხი მხოლოდ ლარის სესხებზე მოქმედებს. ეროვნული ბანკი მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის ცვლილებით, როგორც წესი, უცხოური ვალუტის საპროცენტო განაკვეთებზე გავლენას ვერ მოახდენს.

     

    გაცვლითი კურსის არხი

     

    სხვა თანაბარ პირობებში, საპროცენტო განაკვეთის ზრდა ადგილობრივი და უცხოური ვალუტით დენომინირებული აქტივების შემოსავლიანობებს შორის სხვაობას ზრდის. შედეგად ლარის ფულადი ბაზრის ინსტრუმენტები უფრო მიმზიდველი ხდება და მოთხოვნა ლარის აქტივებზე იზრდება. ადგილობრივ აქტივებზე მოთხოვნის ზრდა ლარის გამყარებას განაპირობებს. თავის მხრივ, გაცვლითი კურსის ცვლილება ფასების დონეზე მოქმედებს როგორც პირდაპირი, ასევე არაპირდაპირი გზებით. გაცვლითი კურსის გამყარება იმპორტირებული საქონლის ფასს  ამცირებს და პირიქით.  ამავდროულად ლარის გამყარება იმპორტზე მოთხოვნას ასტიმულირებს, რამდენადაც იმპორტული საქონლის ფარდობითი ფასი ადგილობრივ საქონელთან შედარებით მცირდება. ამასთან, ლარის გამყარებით, საქართველოდან ექსპორტირებული პროდუქცია ძვირდება და საგარეო მოთხოვნას (ექსპორტს) ამცირებს. ამდენად, ჯამურად ქვეყნის ერთობლივი მოთხოვნა მცირდება, რაც ფასებს შემცირებისკენ უბიძგებს. 

     

    საკრედიტო არხი

     

    ეროვნული ბანკის მიერ მონეტარული პოლიტიკის ცვლილება ეკონომიკაზე კრედიტების მიწოდების ცვლილებითაც აისახება. პოლიტიკის განაკვეთის ზრდა თავდაპირველად ფულად ბაზარს გადაეცემა და მოკლევადიან საპროცენტო განაკვეთებს ზრდის. შემდგომ კი გრძელვადიან საპროცენტო განაკვეთებზე აისახება. გაზრდილი საპროცენტო განაკვეთების პირობებში რთულდება კრედიტის ხელმისაწვდომობა, აგრეთვე მცირდება კარგი საკრედიტო პროექტების რაოდენობა, რაც იწვევს ბანკების მიერ საკრედიტო სტანდარტების გამკაცრებას და გაცემული სესხების მოცულობის შემცირებას. შემცირებული დაკრედიტება ერთობლივ მოთხოვნას და, საბოლოოდ, ინფლაციის დონეს ამცირებს. პოლიტიკის განაკვეთის შემცირებას კი საპირისპირო შედეგი აქვს და იწვევს დაკრედიტების ზრდას და ინვესტიციების წახალისებას. შედეგად იზრდება ერთობლივი მოთხოვნა და ფასების დონე.

     

    მოლოდინების არხი

     

    ეკონომიკური სუბიექტები გადაწყვეტილებებს მოლოდინების საფუძველზე იღებენ და ამიტომ, შესაძლოა, ინფლაციურ მოლოდინებს მათ ქცევასა და, შესაბამისად, ინფლაციაზე ძლიერი გავლენა ჰქონდეს. მაგალითად, საოჯახო მეურნეობები მომავალი მოხმარების შესაძლებლობიდან გამომდინარე იღებენ გადაწყვეტილებას თუ რამდენი დახარჯონ ან დაზოგონ მიმდინარე პერიოდში. ფირმები საწარმოო შესაძლებლობიდან გამოდინარე განსაზღვრავენ ინვესტიციების მოცულობას. ეს გადაწყვეტილებები კი, საბოლოოდ, ერთობლივ მოთხოვნას განსაზღვრას და, ამ გზით, ინფლაციაზე აისახება.