2023 წლის 1 იანვრიდან ამოქმედდა ვირტუალურ აქტივთან დაკავშირებული საკანონმდებლო ცვლილებები. საკანონმდებლო ჩარჩო, მათ შორის, ითვალისწინებს ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერების საქართველოს ეროვნულ ბანკში სავალდებულო რეგისტრაციას, ადმინისტრატორთა შესაფერისობის კრიტერიუმების დადგენას და ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების აღკვეთის ხელშეწყობის კუთხით ზედამხედველობას.
საკანონმდებლო ჩარჩო ითვალისწინებს ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერების რეგისტრაციას და რეგისტრაციის გაუქმებას, ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერის ადმინისტრატორთა შესაფერისობის კრიტერიუმების დადგენას, ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების აღკვეთის ხელშეწყობის მიზნით შემოწმებასა და რეგულირებას, ვირტუალური აქტივის გადაცემისას თანმხლები ინფორმაციის განსაზღვრას, წერილობითი მითითებების გაცემას, დამატებითი მოთხოვნების, შეზღუდვებისა და სანქციების დაწესებას.
შესაბამისად, ამ ეტაპზე არ არის გათვალისწინებული მომხმარებელთა უფლებების დაცვის კუთხით ზედამხედველობა და პრუდენციული რეგულირება.
აღნიშნულ საკანონმდებლო ცვლილებებთან დაკავშირებით ვრცელ ინფორმაციას შეგიძლიათ გაეცნოთ შემდეგ ბმულებზე:
ასევე, საქართველოს პარლამენტმა 2023 წლის 22 თებერვალს მიიღო "მიკრობანკების საქმიანობის შესახებ" საქართველოს კანონი, რომელიც 2023 წლის 1 ივლისიდან ამოქმედდება.
ვირტუალური აქტივი არის ღირებულების ციფრული გამოხატულება, რომელიც არის ურთიერთჩანაცვლებადი და არ არის უნიკალური, წარმოადგენს ციფრული ფორმით გადაცემის ან ვაჭრობის საგანს და გამოიყენება ინვესტირების ან/და გადახდების განხორციელების მიზნით. ვირტუალური აქტივი არ მოიცავს ფულადი სახსრების, ფასიანი ქაღალდებისა და სხვა ფინანსური ინსტრუმენტების ციფრულ გამოხატულებას.
შენიშვნა: იმ შემთხვევაში, თუ აქტივი წარმოადგენს ფულადი სახსრების, ფასიანი ქაღალდების ან სხვა ფინანსური ინსტრუმენტების ციფრულ გამოხატულებას, ასეთი აქტივის მომსახურების განმახორციელებელი პირი შეიძლება დაექვემდებაროს ლიცენზირებას/რეგისტრაციას "ფასიანი ქაღალდების ბაზრის შესახებ" საქართველოს კანონის ან სხვა შესაბამისი სამართლებრივი აქტის საფუძველზე.
რეგულირების ქვეშ ექცევა მხოლოდ კონვერტირებადი ვირტუალური აქტივი. კონვერტირებადი ვირტუალური აქტივი არის ვირტუალური აქტივი, რომელსაც ბაზარზე აქვს ეკვივალენტი ღირებულება ეროვნულ ან უცხოურ ვალუტაში, სხვა ვირტუალურ აქტივში ან/და ფინანსურ ინსტრუმენტში, რომელშიც შესაძლებელია განხორციელდეს მისი გადაცვლა.
ვირტუალური აქტივის მომსახურებად ითვლება შემდეგი საქმიანობები:
შენიშვნა: ზემოთ მოცემული საქმიანობების ჩამონათვალი სრულად ვრცელდება მხოლოდ ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერზე. სხვა ფინანსური ინსტიტუტებისთვის დასაშვები ვირტუალური აქტივის მომსახურების შესახებ იხილეთ შეკითხვა: "აქვთ თუ არა უფლება სხვა ფინანსურ ინსტიტუტებს განახორციელონ ვირტუალური აქტივის მომსახურება?"
ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერი არის პირი, რომელიც ახორციელებს სხვა პირის სასარგებლოდ ვირტუალური აქტივის მომსახურებას.
ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერი ვალდებულია რეგისტრაცია გაიაროს ეროვნულ ბანკში და დააკმაყოფილოს ეროვნული ბანკის მიერ დადგენილი მოთხოვნები.
ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერის საქართველოს ეროვნულ ბანკში რეგისტრაციის, რეგისტრაციის გაუქმებისა და რეგულირების წესი შეგიძლიათ იხილოთ ეროვნული ბანკის ვებგვერდზე.
პირი, რომელიც 2023 წლის 1 იანვრამდე ახორციელებდა ისეთ საქმიანობას, რომელიც მოიცავს სხვა პირის სასარგებლოდ ვირტუალური აქტივის მომსახურების მიწოდებას, ვალდებულია ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერის რეგისტრაციის წესის შესახებ საქართველოს ეროვნული ბანკის სამართლებრივი აქტის ამოქმედებიდან 90 კალენდარული დღის ვადაში, საქართველოს ეროვნულ ბანკს წარუდგინოს შესაბამისი სარეგისტრაციო დოკუმენტები/ინფორმაცია.
შენიშვნა: აღნიშნული არ ეხება იმ პირებს, რომლებიც ვირტუალური აქტივის მომსახურებას დაიწყებენ საქართველოს ეროვნულ ბანკში ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერად რეგისტრაციის შემდგომ.
პირი უფლებამოსილია გააგრძელოს სხვა პირის სასარგებლოდ ვირტუალური აქტივის მომსახურება საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ რეგისტრაციის შესახებ შესაბამისი გადაწყვეტილების მიღებამდე. სარეგისტრაციო დოკუმენტების/ინფორმაციის ამ პუნქტით გათვალისწინებულ ვადაში წარუდგენლობის ან საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ რეგისტრაციის თაობაზე უარის თქმის შემთხვევაში, პირი ვალდებულია შეწყვიტოს ვირტუალური აქტივის მომსახურების გაწევა.
2023 წლის 1 იანვრის შემდეგ საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ რეგისტრაციის შესახებ შესაბამისი გადაწყვეტილების მიღებამდე საქმიანობის გაგრძელების უფლება აქვთ მხოლოდ იმ პირებს, რომლებიც 2023 წლის 1 იანვრამდე ახორციელებდნენ მესამე პირების სასარგებლოდ ვირტუალური აქტივის მომსახურებას.
საფინანსო სექტორის შემდეგ წარმომადგენლებს აქვთ უფლება განახორციელონ ვირტუალური აქტივის მომსახურება: კომერციული ბანკი, მიკრობანკი (2023 წლის 1 ივლისიდან), მიკროსაფინანსო ორგანიზაცია და საბროკერო კომპანია.
ზემოაღნიშნულ პირებს უფლება აქვთ განახორციელონ ვირტუალური აქტივის მომსახურებასთან დაკავშირებული მხოლოდ შემდეგი საქმიანობები:
ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერს (გარდა კომერციული ბანკის, მიკრობანკის (2023 წლის 1 ივლისიდან), მიკროსაფინანსო ორგანიზაციის და საბროკერო კომპანიისა, რომელთაც სპეციალური კანონმდებლობით განსაზღვრულ სხვა საქმიანობასთან ერთად, უფლება აქვთ განახორციელონ სხვა პირის სასარგებლოდ ვირტუალური აქტივის მომსახურება) ეკრძალება ვირტუალური აქტივის მომსახურების, ამ მომსახურების გაწევისთვის აუცილებელი დამხმარე საქმიანობისა და საკუთარი ვირტუალური აქტივის გადაცვლის გარდა სხვა საქმიანობის განხორციელება.
"ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების აღკვეთის ხელშეწყობის შესახებ" საქართველოს კანონის მიხედვით, ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერი წარმოადგენს ანგარიშვალდებულ პირს, რომელზეც ვრცელდება აღნიშნული კანონით განსაზღვრული მოთხოვნები.
ვირტუალური აქტივი არ წარმოადგენს გადახდის კანონიერ საშუალებას. შესაბამისად, აკრძალულია ვირტუალური აქტივით გადახდების განხორციელება, გარდა საქართველოს ეროვნული ბანკის სამართლებრივი აქტით განსაზღვრული იმ შემთხვევებისა, რომლებიც საჭიროა ვირტუალური აქტივის მომსახურების განსახორციელებლად.
„საქართველოს ეროვნული ბანკის შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 391 მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად: „აკრძალულია ვირტუალური აქტივით გადახდების განხორციელება, გარდა საქართველოს ეროვნული ბანკის სამართლებრივი აქტით განსაზღვრული იმ შემთხვევებისა, რომლებიც საჭიროა ვირტუალური აქტივის მომსახურების განსახორციელებლად.“, ხოლო „ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერის საქართველოს ეროვნულ ბანკში რეგისტრაციის, რეგისტრაციის გაუქმებისა და რეგულირების წესის დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს ეროვნული ბანკის პრეზიდენტის 2023 წლის 13 ივნისის №94/04 ბრძანებით დამტკიცებულ წესის (შემდგომში - „წესის“) პირველი მუხლის მე-8 პუნქტის თანახმად: „ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერი უფლებამოსილია მის მიერ გაწეული მომსახურების ფარგლებში მომხმარებლისგან მიიღოს საკომისიო/პროცენტი/სარგებელი იმ ვირტუალური აქტივით, რომლის მომსახურებასაც ახორციელებს.“, რაც გულისხმობს, რომ საქართველოში რეგისტრირებული იურიდიული პირი, აგრეთვე საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად რეგისტრირებული ინდივიდუალური მეწარმე ან იურიდიული პირის სტატუსის არმქონე სხვა ორგანიზაციული წარმონაქმნი, ვერ მიიღებს ვირტუალურ აქტივს (აქტივებს) მის მიერ მომსახურების გაწევის ან/და საქონლის მიწოდების სანაცვლოდ, გარდა წესის პირველი მუხლის მე-8 პუნქტით განსაზღვრული შემთხვევისა. აქვე გაცნობებთ, რომ წესის პირველი მუხლის მე-7 პუნქტის დანაწესით: „ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერი უფლებამოსილია მის მიერ გაწეული მომსახურების ფარგლებში კონვერტირებადი ვირტუალური აქტივის ურთიერთგადაცვლის შედეგად მიღებული ფულადი სახსრები (ეროვნული ან უცხოური ვალუტა) მომხმარებლის დავალების საფუძველზე უნაღდო ფორმით გადასცეს მომსახურების სქემაში ჩართულ მიმღების საგადახდო მომსახურების პროვაიდერს, შუამავალ პროვაიდერს ან ექვაირერს (მათ შორის სუბ-ექვაირერს).”
თუ პირი ახორციელებს ვირტუალური აქტივის ურთიერთგადაცვლას საკუთარი ფულადი სახსრებით ან/და ვირტუალური აქტივით, ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერის (მათ შორის ვირტუალური აქტივის სავაჭრო პლატფორმის) მომხმარებლის სახით იმავე ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერის სხვა მომხმარებლებთან, სხვა პირთან ნებისმიერი ფორმით გარიგების და ამავე პირის სასარგებლოდ ვირტუალური აქტივის მომსახურების განხორციელების გარეშე, იგი არ ექვემდებარება ეროვნულ ბანკში ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერად რეგისტრაციას.